Анализа на проф. Силјановска за Преспанскиот договор (2)

Професорката по уставно право Гордана Силјановска во темелна студија го анализира Преспанскиот договор.

Студијата ја објавуваме во повеќе продолженија поради обемноста и длабочината на подготвениот материјал со цел подобро објаснување пред јавноста на содржината на договорот кој в недела е предмет на гласање на референдумот.

Пишува Проф. Др. Гордана Силјановска Давкова

ХЕЛЕНСКАТА РЕПУБЛИКА ( ГОЛИЈАТ) versus ВТОРАТА( БЕЗИМЕНА) СТРАНА( ДАВИД)
Не треба да сте правник за да воочите дека Првата страна има статус на надреден договорен субјект, а втората, на подреден, што ја прави објект, иако, двете држави, како признати меѓународни субјекти, би требало да бидат рамноправни договорни страни!! Власта и незините подржувачи, но и Генералниот секретар на НАТО, Столтенберг, во пресрет на референдумот, истакнува дека прифаќањето на
„Преспанскиот договор“ е неминовно за влез во НАТО во следните две години и почеток на преговорите за ЕУ.

Да споменам дека во 2002 година, Крег Ретклиф, портпарол на НАТО во Република Македонија, на прашањето: „Република Грција е член на НАТО, дали може да се очекува од НАТО и неговите членови да ја подржат Грција во спорот, одговора:

„НАТО не е во позиција да ја поддржува Република Грција во овој спор. Тоа не е проблем на НАТО. Тоа е проблем на Грција..Овој спор мора да се реши со почитување на меѓународното право и со помош на ОН, а секако и со помош на двете држави, инволвирани во спорот.

НАМЕСТО WIN-WIN, WIN –LOOSE ДОГОВОР
Договорот има Преамбула и три дела: првиот , составен од 8 члена, го регулира прашањето на името и прашањата врзани за него, како и добрососедските односи;

вториот е посветен на стратешкото партнерство, третиот, на „решавање на споровите“
и на крајот, Завршните одредби.

Неспорно е дека стратешкото партнерство е важен
инструмент во градењето политика на добрососедски односи, но соработката во низа
области се заговараше и во Привремената спогодба.

Правно, со оглед на природата наспорот, претпочитам, стратешкото партнерство да биде предмет на посебен договор, односно договори што,согласно Законот за склучување, ратификација и спроведување на меѓународните договори, би ги потпишувале надлежните министри.

Чинам дека вториот дел е инкорпориран во Финалниот договор од тактички причини, заради привид на “ win-win” солуција, иако се работи за “win- loose” договор на релација : Прва- Втора страна, како и како основ/ алиби за неговото потпишување од министерот за надворешни работи, наместо од Претседателот на државата, како исклучиво уставно надлежен за првиот дел.

ПРЕАМБУЛА:

Дух на нерамноправност извира уште од првата реченица на Преамбулата, зошто
“Првата страна“ е Хеленската Република, како „уставен израз “ на „грчкоста“ на сета
античка историја и „континуитет“ од античките градови- држави и античката македонска држава до современата грчка државаод 1830 год, а „вторатастрана“ е „безимена“. Чекор назад!!

Во петицијата, објавена во „Елефтеротипија во 2006 година, 56 грчки интелектуалци рекоа : ние ќе ја викаме Македонија…. ке ја викаме државата
Република Македонија со нејзиното уставно име, што ќе рече нејзино единствено, легитимно и вистинско име“. 8 Дури, ни референцата „бивша југословенска Република Македонија“ од Резолуцијата 817 (1993) не се споменува , иако Република Македонија влезе под неа во бројни меѓународни организации, склучи многу договори под уставното име, не само со државите кои ја признаа под него, туку и со многу други.

КОЈ Е PRIMUS, А КОЈ SECUNDUS ВО МЕЃУНАРОДНИТЕ ОДНОСИ?

Спогодбата во името на „Хеленската република“ ја потпиша грчкиот министер за
надворешни работи, г-дин Козиас, а во името на втората страна (безимената),
министерот за надворешни работи, г-дин Димитров, со што двојно е прекршен членот
119 , став (1) од Уставот на Република Македонија, според кој “меѓународните
договори ги склучува Претседателот на Република Македонија, во името на република
македонија.

Јасно е дека Претседателот на Република Македонија, како и другите
претседатели на држави, вклучувајќи го и грчкиот (избран од грчкиот парламент) 9 е
“primus” во меѓународните односи, иако беше целосно запоставен во преговарачкиот
процес, со што се прекрши Уставот.
Во ставот (2) на Уставот на Република Македонија се вели дека„меѓународни договори може да склучува и Владата на Република Македонија, кога е тоа определено со закон, како “secundus” во меѓународните односи.

Во член 2, став (3) на Законот за склучување, ратификација и спроведување на
меѓународните договори (1988 год)се наброени областите во кои владата може да
склучува договори, но во нив не само што го нема, туку не може ни имплицитно да се
вклучи прашањето за името!! Се соочуваме со ultra vires чин, зошто потписникот
излегол надвор од надлежноста, односно ги пречекорил уставните и законски
овластувања!! Да потсетам: никаде во Уставот нема ниту збор за надлежен орган или
постапка за промена на името. Тоа му дава карактер на неразделен елемент на
националниот и државен идентитет.

ХИПОКРИЗИЈА: ПОВИКУВАЊЕ НА ПОВЕЛБАТА НА ОН И НА ЗАБРАНАТА ЗА МЕШАЊЕ ВО ВНАТРЕШНИТЕ РАБОТИ НА ДРУГА ДРЖАВА И НИВНО de facto КРШЕЊЕ
Во Преамбулата на Преспанскиот договор, е наброена долга листа на начела, цели и
релевантни меѓународни документи, вклучувајќи ја и Повелбата на ОН и забраната за
мешање во внатрешните работи на државите.

За жал, истите, ниту се почитувани при
приемот на Република Македонија во ОН, ниту на нив се темелат решенијата од Делот 1 на Спогодбата, зошто со Спогодбата , Грција се меша во внатрешните работи на „втората страна “, вклучувајќи го уставот, историјата, културата, нацијата, јазикот…. нивното регулирање со билатерален меѓународен договор е непознат феномен во меѓународното право, па повикувањето на нив, во спогодба што ги крши, е цинизам и хипокризија на меѓународната политика, надвор од меѓународното право, па дури и од ius cogens!!

Иако во алинеата 10 на Преамбулата се тврди дека разликите се решавале во
согласност со Резолуцијата 817(1993), Резолуцијата 845(1993) и членот 5 од
Привремената спогодба (1995), намерно се премолчува пресудата на Судот на правдата од Хаг, донесена во 2011 година со која се утврдува кршење на членот 11(1) од „Првата страна“ .

Никој не е против зајакнување на билатералната соработка и стратешкото партнерство
меѓу двата соседи , но тие се можни само врз основа на взаемно почитување на
правниот субјективитет и чувствителноста и достоинството на обете страни, што не е
случај со овој договор, зошто тој не се фокусира само на решавање на меѓусебната
разлика за името, туку длабоко се инфилтрира во суверените права на „втората страна“ низ erga omnes пристапот, иницирајќи промена на историското и уставно име „Република Македонија“, неводејќи сметка за 74 годишниот македонски државен континуитет, односно за правото на самоопределување на македонскиот народ , реализирано на АСНОМ(1944) година, со чии одлуки Демократска Македонија е
конституирана како национална држава на македонскиот народ, со што се остварило
предвидувањето на Димо Хаџи- Димов од 1923 година:”Македонија го има својот прв
Илинден…. ќе го има и својот втор Илинден… Овој втор Илинден е близок , тој доаѓа
…“.

Правото на самоопределување e потврдено со првиот устав на Народна Република
Македонија од 1946 година. Всушност, Народна Република Македонија, врз основа на
правото на самоопределување на македонскиот народ , влезе во југословенската
федерација на рамноправни народи и републики и врз основа на истото излезе од СФРЈ во процесот на нејзината дисолуција, 11 а македонскиот јазик , прогласен за службен јазик со решение на АСНОМ, стана еден од трите официјални јазици во рамките на федерацијата, покрај српско-хрватскиот и словенечкиот.

Продолжува

Објавено во експрес.мк